دارایی مالی هر دارایی است كه یكی از موارد زیر باشد:

  • الف. نقد؛
  • ب. ابزار مالكانه واحد تجاری دیگر؛
  • پ. حق قرار‌دادی برای:

1. دریافت نقد یا دارایی مالی دیگر از واحد تجاری دیگر؛ یا

2. مبادله داراییهای مالی یا بدهیهای مالی با واحد تجاری دیگر، در شرایطی كه بطور بالقوه برای واحد تجاری مطلوب است؛ یا

  • ت. قرار‌دادی كه از طریق ابزار‌های مالكانه خود واحد تجاری، قابل تسویه است یا تسویه خواهد شد و:

1. ابزار غیر‌مشتقه‌ای است كه واحد تجاری در ازای آن، نسبت به دریافت تعداد متغیری از ابزارهای مالكانه خود واحد تجاری متعهد است یا ممكن است متعهد شود؛ یا

2. ابزار مشتقه‌ای است كه به روشی غیر از مبادله مبلغ ثابتی نقد یا دارایی مالی دیگر با تعداد ثابتی از ابزارهای مالكانه خود واحد تجاری، قابل تسویه است یا تسویه خواهد شد. برای این منظور، ابزار‌های مالكانه خود واحد تجاری، شامل ابزار‌های مالی قابل ‌فروش به ناشركه طبق بند‌های 12 و 13 به عنوان ابزار مالكانه طبقه‌بندی می‌شود، ابزار‌هایی كه واحد تجاری را تنها در زمان انحلال، به انتقال سهم متناسبی از خالص داراییهای خود به طرف دیگر، متعهد می‌كند و طبق بند‌های 14 و 15 به عنوان ابزارهای مالكانه طبقه‌بندی می‌شود، یا ابزار‌هایی كه قرار‌داد‌هایی برای دریافت یا تحویل آتی ابزار‌های مالكانه خود واحد تجاری است، نمی‌باشد. (استاندارد حسابداری 36 ابزارهای مالی - ارائه (مصوب 1397))

رهنمود بکارگیری (پیوست استاندارد)

رب3. واحد پول (نقد) دارایی مالی است، زیرا واسطه انجام مبادلات است؛ و در نتیجه، مبنای اندازه‌گیری و شناخت تمام معاملات در صورتهای مالی است. سپرده نقدی نزد بانكها یا مؤسسات مالی مشابه، دارایی مالی است، زیرا بیانگر حق قرار‌دادی سپرده‌گذار برای دریافت نقد از آن مؤسسه یا صدور چك یا ابزار مشابه در وجه اعتباردهندگان برای پرداخت بدهی مالی است. 

رب4. مثالهای رایج از داراییهای مالی که نشان­دهنده، حق قرار‌دادی برای دریافت نقد در آینده است و بدهیهای مالی متقابل که بیانگر تعهد قرار‌دادی برای تحویل نقد در آینده می‌باشد، عبارت است از:

  • الف. دریافتنی‌ها و پرداختنی‌های تجاری؛
  • ب. اسناد دریافتنی و پرداختنی؛
  • پ. وامهای دریافتنی و پرداختنی؛ و
  • ت. اوراق بدهی منتشرشده و خریداری‌شده.

در هر یك از این موارد، حق قرار‌دادی یك طرف برای دریافت (یا تعهد به پرداخت) نقد، با تعهد متقابل طرف دیگر برای پرداخت (یا حق دریافت)، مطابقت دارد. 

رب5. نوع دیگر ابزار مالی، ابزاری است كه منافع اقتصادی قابل دریافت یا قابل واگذاری آن، یک دارایی مالی به غیر از نقد می‌باشد. برای مثال، اسناد پرداختنی قابل تسویه با اوراق خزانه دولتی، برای دارنده، حق قرار‌دادی نسبت به دریافت اوراق و برای ناشر، تعهد قرار‌دادی برای تحویل اوراق، و نه نقد، ایجاد می‌كند. این اوراق، دارایی مالی محسوب می‌شود زیرا نشان­دهنده تعهدات دولت منتشرکننده برای پرداخت نقد است. در نتیجه، این اسناد برای دارنده، دارایی مالی و برای ناشر، بدهی مالی است.

رب6. حق قرار‌دادی یا تعهد قرار‌دادی برای دریافت، تحویل یا مبادله ابزار‌های مالی، خود یک ابزار مالی است. زنجیره‌‌ای از حقوق قرار‌دادی یا تعهدات قرار‌دادی، در صورتی که در نهایت منجر به دریافت یا پرداخت نقد یا تحصیل یا انتشار ابزار مالکانه شود، تعریف ابزار مالی را احراز می‌كند.

رب7. توانایی اعمال حق قرار‌دادی یا الزام به ایفای تعهد قرار‌دادی ممكن است قطعی یا مشروط به وقوع رویدادهای آتی باشد. برای مثال، تضمین مالی، حق قرار‌دادی وام‌دهنده برای دریافت نقد از ضامن و تعهد قرار‌دادی متقابل ضامن برای پرداخت به وام‌دهنده در صورت قصور وام‌گیرنده است. حق و تعهد قرار‌دادی به دلیل رویداد یا معامله‌ای در گذشته (تقبل تضمین) ایجاد می‌شود، هر چند توانایی وام‌دهنده برای اعمال حق خود و الزام ضامن به ایفای تعهد خود، هر دو مشروط به عدم ایفای تعهد توسط وام‌گیرنده در آینده است. حق و تعهد احتمالی، حتی اگر در صورتهای مالی شناسایی نشوند، تعریف دارایی مالی و بدهی مالی را احراز می‌كنند. برخی از این حقوق و تعهدات احتمالی ممكن است قرار‌داد‌های بیمه در دامنه كاربرد استاندارد حسابداری 28 باشند. 

رب8. طبق استاندارد حسابداری 21 اجاره‌ها، اجاره تأمین مالی اساساً به عنوان حق اجاره‌دهنده برای دریافت و تعهد اجاره‌كننده برای پرداخت مجموعه‌ای از مبالغ محسوب می‌شود كه ماهیتاً مشابه پرداختهای اصل و سود تسهیلات مالی است. اجاره‌دهنده به جای دارایی اجاره‌ای، سرمایه‌گذاری خود در مبالغ دریافتنی طبق قرار‌داد اجاره را به حساب منظور می‌كند. از سوی دیگر، اجاره عملیاتی، اساساً قرار‌داد ناتمامی محسوب می‌شود كه اجاره‌دهنده را به فراهم کردن حق استفاده از دارایی در دوره‌‌های آتی در ازای دریافت مابه‌ازایی مشابه کارمزد خدمات، متعهد می‌كند. در اجاره عملیاتی، اجاره‌دهنده به جای شناسایی مبالغ دریافتنی در آینده طبق قرار‌داد، به انعکاس دارایی اجاره‌ای در حسابهای خود ادامه می‌دهد. در نتیجه، اجاره تأمین مالی، ابزار مالی محسوب می‌شود و اجاره عملیاتی ابزار مالی تلقی نمی‌گردد (به جز مبالغ اجاره عملیاتی سررسیدگذشته و قابل پرداخت). 

رب9. داراییهای فیزیكی (مانند موجودیها، داراییهای ثابت مشهود)، داراییهای اجاره‌ای و داراییهای نامشهود (مانند حق اختراع و علائم تجاری)، داراییهای مالی محسوب نمی‌شوند. كنترل این داراییهای فیزیكی و نامشهود، فرصتی برای ایجاد جریانهای نقدی ورودی یا سایر داراییهای مالی فراهم می‌كند، اما حق فعلی برای دریافت نقد یا دارایی مالی دیگر، به وجود نمی‌آورد.

رب10. داراییهایی (مانندپیش‌پرداخت هزینه‌ها) كه منافع اقتصادی آتی آنها به شكل دریافت كالا یا خدمات است و بیانگر حق دریافت نقد یا دارایی مالی دیگری نیست، دارایی مالی محسوب نمی‌شود. همچنین، اقلامی نظیر پیش‌دریافت درآمد و بیشتر تعهدات ناشی از ضمانت، بدهی مالی نیستند، زیرا جریان خروجی منافع اقتصادی مرتبط با آنها، به شكل تحویل كالا و خدمات است و بیانگر تعهد قرار‌دادی برای پرداخت نقد یا دارایی مالی دیگر نمی‌باشند.

رب11. بدهیها یا داراییهایی كه قرار‌دادی نیستند (مانند مالیات بر درآمد که در نتیجه الزامات قانونی دولت ایجاد می‌شود)، بدهی مالی یا دارایی مالی محسوب نمی‌شوند. حسابداری مالیات بر درآمد طبق استاندارد حسابداری 35 انجام می‌شود. همچنین، طبق تعریف استاندارد حسابداری 4 ذخایر، بدهیهای احتمالی و داراییهای احتمالی، تعهدات عرفی، ناشی از قرار‌داد نمی‎باشند و در نتیجه، بدهی مالی محسوب نمی‌شوند.

A financial asset is any asset that is: - IAS 32 Financial Instruments: Presentation

cash
(a)
an equity instrument of another entity
(b)
a contractual right:
to receive cash or another financial asset from another entity; or
(i)
to exchange financial assets or financial liabilities with another entity under conditions that are potentially favourable to the entity; or
(ii)
(c)
a contract that will or may be settled in the entity’s own equity instruments and is:
a non‑derivative for which the entity is or may be obliged to receive a variable number of the entity’s own equity instruments; or
(i)
a derivative that will or may be settled other than by the exchange of a fixed amount of cash or another financial asset for a fixed number of the entity’s own equity instruments. For this purpose the entity’s own equity instruments do not include puttable financial instruments classified as equity instruments in accordance with paragraphs 16A and 16B, instruments that impose on the entity an obligation to deliver to another party a pro rata share of the net assets of the entity only on liquidation and are classified as equity instruments in accordance with paragraphs 16C and 16D, or instruments that are contracts for the future receipt or delivery of the entity’s own equity instruments.
(ii)
(d)